Hij zei het echt, onze eigen NAVO-baas Mark Rutte, die als premier altijd alles wat hem onwelgevallig was met een grote glimlach van zich af liet glijden: ‘We zijn niet in oorlog, maar het is ook geen vrede.’ Dat klonk, juist uit zijn mond, niet alleen een beetje komisch, maar ook onheilspellend en vooral onwerkelijk. Zeker voor mij, een vijftiger die in Nederland geboren is en zich in geen andere omstandigheden heeft bewogen dan in vrede. De oorlog die mij lange tijd het meest nabij stond was de Tweede Wereldoorlog en eerlijk, die is al geruime tijd geleden.

In 2025 vieren we in Nederland 80 jaar bevrijding. Dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, werd de afgelopen jaren bijzonder duidelijk met de grootschalige Russische invasie van Oekraïne. Inmiddels roept het kabinet zelfs op tot de aanleg van noodpakketten. Hoogleraar humanitaire studies Thea Hilhorst juicht dat toe, al moet er volgens haar verder worden gekeken dan enkel Defensie: ‘Staal alleen is niet de oplossing.’

Nu de generatie die de oorlog zelf heeft meegemaakt ons snel aan het ontvallen is, geven jongere generaties op basis van de overgedragen ervaringen en verhalen hun eigen duiding aan het oorlogsverleden. We zijn daarmee aangekomen op een scharnierpunt dat de literatuurwetenschapper Jan Assmann heeft omschreven als ‘de overgang van een communicatief geheugen naar een cultureel geheugen’. Wat betekent deze overgang voor de doorwerking van het oorlogsverleden in het heden?

Hoe ga je als WO2-instelling om met actuele spanningen, zonder de herinnering aan het verleden uit het oog te verliezen? In dit artikel doet Monique Brinks verslag van een paneldiscussie op de WO2Netwerkdag, met bij dragen van Dirk Staat, Jaïr Stranders an Anke van der Laan.