Limburgse dwangarbeiders in nazi-Duitsland : oktober 1944-mei 1945

Inleiding

Limburgse dwangarbeiders in nazi-Duitsland: oktober 1944-mei 1945 A.P.M. Cammaert* Inleiding Er zijn uiteenlopende factoren aan te wijzen waarom de Nederlandse geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog tot voor kort weinig aandacht heeft geschonken aan de ruim vijfhonderdduizend Nederlanders, die in Duitsland dwangarbeid hebben moeten verrichten. Ongetwijfeld betreft het een moeilijk grijpbaar en ingewikkeld verschijnsel, dat bol staat van contrasten. Verbleken de lotgevallen van de meeste dwangarbeiders trouwens niet bij die van miljoenen joden? En laat dwangarbeid zich eigenlijk wel invoegen in het diepgewortelde en dominante goed-fout-denken, dat heel wat oorlogsvorsers tientallen jaren in een ijzeren greep heeft gehouden? Anders gezegd: mede op grond van vragen die de actuele samenleving aan het verleden stelt, bepalen historici een flink deel van hun prioriteiten. Zulke sturende factoren en het feit dat de onderzoeker deel uitmaakt van diezelfde samenleving stimuleren het historisch debat weliswaar, maar de uitkomst blijft doorgaans dezelfde: vaak verschaft de geschiedschrijving onbedoeld inzicht in de tijd waarin die tot stand is gekomen. Zo heeft een half miljoen dwangarbeiders ruim veertig jaar moeten wachten alvorens hun ondergesneeuwde geschiedenis onderwerp van studie en analyse is geworden.

Aan de hand van ervaringen van drieduizend Limburgers wordt in deze bijdrage een beeld geschetst van razzia’s, deportaties, dwangarbeid en leefklimaat, alsook van de naoorlogse gevolgen. de gebrekkige hulpverlening en het moeizame verwerkingsproces. Stellig zijn hun ondervindingen representatief voor die van tienduizenden of nóg meer Nederlanders, die in de laatste fase van de oorlog in de kraag werden gevat en op transport gingen naar Duitsland.